«تب مالت» خطر خاموش در سایه قربانی دام

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی  «نخل و نور» به نقل از «عصرهامون»، در گستره بیماری‌های مشترک میان انسان و دام، تب مالت یکی از پیچیده‌ترین، ماندگارترین و در عین حال نادیده گرفته شده‌ترین آن‌هاست؛ بیماری‌ای که با وجود پیشرفت‌های علمی و دسترسی به روش‌های پیشگیری ساده، همچنان سالانه جان هزاران نفر را در مناطق مختلف کشور، به‌ویژه در استان‌هایی با جمعیت بالای دام، تهدید می‌کند.

تب مالت یا «بروسلوز»، به دلیل توانایی در درگیری اندام‌های مختلف بدن و بروز علائم گوناگون و متغیر، به‌درستی لقب «بیماری هزار چهره» را به خود اختصاص داده است. این بیماری می‌تواند از طریق تماس مستقیم با دام آلوده، مصرف لبنیات غیرپاستوریزه، گوشت خام یا نیم‌پز، و یا حتی استنشاق گرد و غبارآلوده در مراکز دامداری منتقل شود؛ راه‌هایی که در نگاه اول ساده و بی‌خطر به نظر می‌رسند، اما می‌توانند آغازگر یک درگیری جسمی و روحی طولانی‌مدت برای فرد مبتلا باشند.

در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان که دامداری یکی از پایه‌های اصلی معیشت مردم محسوب می‌شود، خطر بروز تب مالت دوچندان است. در این مناطق، فاصله میان دام و انسان بسیار نزدیک است و بسیاری از فرآورده‌های دامی به‌صورت سنتی تولید، نگهداری و مصرف می‌شوند؛ موضوعی که در صورت نبود آموزش کافی، تبدیل به حلقه اتصال بیماری از دام به انسان خواهد شد.

تب مالت تنها یک تهدید برای سلامت فردی نیست؛ بلکه می‌تواند اقتصاد خانوارهای روستایی را نیز فلج کند؛ ناباروری دام، سقط جنین، کاهش تولید شیر و لزوم درمان طولانی‌مدت انسان‌های مبتلا، تنها بخشی از آسیب‌هایی است که این بیماری به چرخه اقتصادی و اجتماعی وارد می‌کند. با وجود این، هنوز هم بسیاری از مردم، به‌ویژه در مناطق محروم، آگاهی کافی نسبت به علائم بیماری، راه‌های انتقال و شیوه‌های پیشگیری ندارند.

تب مالت به‌عنوان یکی از بیماری‌های خاموش اما پرخطر مشترک میان انسان و دام، سالانه سلامت صدها نفر را در استان تهدید می‌کند. مسئولان بهداشت سیستان و بلوچستان با هشدار نسبت به مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و گوشت دام‌های کشتار غیرمجاز، از شهروندان خواسته‌اند با رعایت اصول بهداشتی، از خطرات این بیماری جدی جلوگیری کنند.

عبدالحمید بلوچ، دامدار اهل شهرستان هیرمند در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصرهامون»، گفت: ما سال‌هاست با دام سر و کار داریم؛ اما از تب مالت خیلی چیز زیادی نمی‌دانستیم؛ چند سال پیش یکی از اقوام بعد از خوردن شیر خام، دچار تب و لرز شد و چند ماهی درگیر درمانش بود؛ از آن زمان بیشتر مواظب هستیم، شیر را می‌جوشانیم و حتی گوشت را هم زود مصرف نمی‌کنیم.

زهرا نوربخش، دامدار و فروشنده لبنیات سنتی در حاشیه زاهدان نیز بیان کرد: بعضی از مشتری‌ها از ما شیر خام می‌خواهند؛ اما ما تأکید می‌کنیم که حتماً بجوشانند؛ از وقتی شنیدم تب مالت ممکن است از شیر آلوده منتقل بشود، خودم هم بیشتر رعایت می‌کنم؛ اما هنوز خیلی‌ها این چیزها را جدی نمی‌گیرند، مخصوصاً در ایام عید قربان که همه عجله دارند گوشت تازه بخورند.

حمیدرضا ریگی، دامدار منطقه قصرقند در گفتگو با خبرنگار ما گفت: اگر دام ما بیمار شود، ما هم ضرر می‌کنیم. یکی از دام‌هایم سال قبل سقط جنین داشت، دامپزشک گفت ممکن است نشانه تب مالت باشد. از آن موقع بیشتر سعی می‌کنم واکسیناسیون دام‌ها را به موقع انجام بدم و با دامپزشک‌ها مشورت کنم.

تب مالت در کمین دامداران سیستان و بلوچستان
خداداد شیخ‌زاده، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصرهامون»، با اشاره به گسترش موارد ابتلا به بیماری تب مالت، بیان کرد: تب مالت یکی از بیماری‌های مهم و مشترک بین انسان و دام است که از طریق مصرف لبنیات غیرپاستوریزه، گوشت خام یا نیم‌پز و تماس مستقیم با ترشحات بدن دام آلوده به انسان منتقل می‌شود.

وی افزود: این بیماری به دلیل بروز علائم گوناگون در اندام‌های مختلف بدن، به بیماری «هزار چهره» معروف است و می‌تواند چشم، مغز، کلیه، دستگاه گوارش، مفاصل، ریه و سایر اندام‌ها را درگیر کند.

معاون بهداشت دانشگاه ادامه داد: تب مالت که با عنوان «تب مواج» نیز شناخته می‌شود، معمولاً دارای نوسانات دمایی در شبانه‌روز است؛ به‌گونه‌ای که بیماران در طول روز حال بهتری دارند؛ اما در ساعات عصر و شب دچار تب بالا، تعریق شدید و بی‌حالی می‌شوند.

وی با اشاره به پیامدهای اقتصادی این بیماری گفت: تب مالت علاوه بر آسیب به سلامت انسان، باعث سقط جنین در دام‌ها، کاهش تولید شیر، ناباروری و نازایی دام می‌شود و از این رو، دارای بار اقتصادی سنگینی برای خانوارهای روستایی و دامداران است.

شیخ‌زاده درباره سیر بیماری خاطرنشان کرد: تب مالت در سه مرحله ظاهر می‌شود؛ مرحله حاد با علائم عمومی مانند تب ناگهانی، سردرد، تعریق شبانه، درد مفاصل و بدن که در صورت عدم درمان مناسب ممکن است به مرحله تحت حاد و مزمن وارد شود و بیمار را تا مدت‌ها گرفتار عوارض ماندگار کند.

وی در پایان با ارائه راهکارهای پیشگیرانه، تأکید کرد: استفاده از شیر و لبنیات پاستوریزه (شامل شیر، پنیر، خامه، سرشیر، بستنی)، جوشاندن شیر خام حداقل ۳ تا ۵ دقیقه پس از شروع جوشیدن، خودداری از خرید گوشت دام‌های کشتار غیرمجاز فاقد مهر دامپزشکی، نگهداری لاشه دام تازه به مدت ۲۴ ساعت و امعاء و احشاء مانند دل، جگر و قلوه به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۴ تا ۸ درجه در یخچال قبل از مصرف و استفاده از تجهیزات محافظتی (ماسک، دستکش، پیش‌بند، عینک، چکمه) هنگام ذبح یا تماس با دام و هنگام خرد کردن گوشت به ویژه در منازل، و پرهیز از مصرف گوشت یا جگر خام یا نیم‌پخته است.

این مسئول از تمامی دامداران و شهروندان درخواست کرد با رعایت اصول بهداشتی، مانع از انتقال این بیماری خاموش اما خطرناک به اعضای خانواده شوند.

با توجه به شرایط اقلیمی، اقتصادی و فرهنگی سیستان و بلوچستان، بیماری تب مالت همچنان یکی از چالش‌های جدی حوزه سلامت عمومی به شمار می‌رود؛ به‌ویژه در ایامی مانند عید قربان که تماس با دام و فرآورده‌های دامی افزایش می‌یابد.

اگرچه آگاهی در میان بخشی از دامداران نسبت به گذشته افزایش یافته، اما نبود آموزش‌های فراگیر، ادامه مصرف لبنیات غیرپاستوریزه و کشتار دام در خارج از نظارت‌های بهداشتی، همچنان بستر شیوع این بیماری را فراهم می‌کند.

لازم است نهادهای بهداشتی، دامپزشکی و رسانه‌ها با همکاری یکدیگر، نسبت به ارتقای دانش عمومی، ترویج فرهنگ مصرف صحیح فرآورده‌های دامی و نظارت بر کشتارگاه‌ها اقدام جدی‌تری داشته باشند. سلامت خانواده‌های روستایی و دامداران، وابسته به رعایت همین اصول ساده اما حیاتی است؛ اصولی که در سایه بی‌توجهی، می‌توانند زندگی افراد بسیاری را تحت تأثیر قرار دهند.